متره و برآورد چیست و اصطلاحات آن

آنچه در این مقاله می خوانید :

  • متره و انواع آن
  • برآورد و انواع آن
  • اصطلاحات متره و برآورد

متره و انواع آن

تعریف متره

متره عبارتست از محاسبه و اندازه گیری مقادیر مصالح مورد نیاز برای اجرای یک پروژه یا محاسبه مقادیر مصالح به کار رفته و مصرف شده در یک پروژه اجرا شده. معمولاً این نوع محاسبات و تحلیل ها،در یک سری جداول خاص انجام می گیرد که جدول های صورت وضعیت (جدول ریز متره، خلاصه متره و …) نامیده می شود. افرادی که این محاسبات را انجام می دهند مترور نامیده می شوند.

انواع متره

با توجه به این که مصالح با چه واحدی و برای چه نیازی محاسبه می شود، انواع متره مطرح می شود که عبارتند از :
1. متره بسته
2. متره باز (تجزیه بهاء یا آنالیز بهاء)

متره بسته
در این روش، مقادیر و اوزان مصالح را با توجه به واحد های مورد نیاز، از روی نقشه ها و اسناد پیمان محاسبه و برآورد نموده و در جدول های مخصوص وادر می نمایند. سپس مقادیر بدست آمده را در قیمت های واحد پایه (معمولا از فهرست بهای واحد پایه رشته مربوطه استخراج می شود) ضرب نموده تا قیمت هر آیتم به دست آید. از روی جمع جبری قیمت آیتم ها، قیمت خالص پروژه حاصل می شود. اگر به این قیمت ضرایب مربوطه (ضریب بالاسری، ضریب تجهیز کارگاه، ضریب پلوس یا مینوس ، ضریب منطقه ای، ضریب ارتفاع، ضریب طبقات، ضریب سختی کار) ضرب شود، قیمت کل پروژه بدست می آید.
در اینجا باید مشخص شود که هر عملیات را با چه واحدی باید محاسبه نمود، وقتی واحد مشخص شد، محاسبه مقادیر کار به توان ریاضی، مهندسی و تجربه شخصی مترور بستگی دارد که بتواند به بهترین شکل محاسبات مربوطه را انجام دهد.

متره باز (آنالیز بها یا تجزیه بها)
برآورد هزینه اجرا و مدت زمان لازم برای اجرای یک پروژه، بدون استفاده از تجزیه بها امکان پذیر نیست و هرچه تجزیه بهای مورد استفاده از نظر مصالح و نیروی انسانی و ماشین آلات مورد نیاز به واقعیت و شرایط اجرای کار نزدیک تر باشد، به همان میزان برآورد اولیه به هزینه اجرایی پروژه نزدیک تر خواهد بود.
در این روش، کلیه مصالح مورد نیاز، نیروی انسانی و نیروی ماشینی و ابزار آلات از روی جدول متره ها محاسبه می شود و البته برآورد نیروی انسانی و نیروی ماشینی، مبنای تئوری و محاسبه خاصی نداشته بلکه فقط از روی تجربه در کارگاه های مختلف محاسبه و مورد استفاده قرار می گیرد، سپس مصالح در قیمت واحد پایه روز منطقه، نیروی انسانی در قیمت واحد نفر روز، نیروی ماشینی در قیمت واحد ساعتی و ابزار آلات در قیمت واحد عددی آنها ضرب شده و سپس باید جمع این هزینه ها را بدست آورد و در آخر به قیمت بدست آمده ضرایب مربوطه را اعمال نمود تا فیمت کل یک واحد عملیات مورد تجزیه بدست اید.
بنابراین برای تک تک عملیات ، تجزیه بها انجام داده و مقادیر را در قیمت واحد بدست آمده برای آن عملیات ضرب نموده تا قیمت اجرای عملیات حاصل شود. در این روش قیمت بدست آمده نزدیک به واقعیت بوده و ترسی از کم یا زیاد بودن قیمت نیست.
معمولاً در این روش عامل های اصلی و مواردی که درصد زیادی از قیمت را می سازند، تجزیه بها می شوند.

برآورد و انواع آن

تعریف برآورد  Estimate

اگر مقادیری که با توجه به واحد های مورد نیاز در قسمت متره به دست آمده قیمت گذاری گردد، برآورد ریالی یا برآورد قیمت پروژه نامیده می شود بنابراین در متره برآورد دو هدف اساسی دنبال می شود :
الف) تعیین مقادیر مصالح مصرفی، نیروی انسانی با توجه به نوع تخصص و تعداد آنها و ماشین آلات مورد نیاز با توجه به نوع ، تعداد و مدت مورد نظر در طول پروژه
ب) تعیین قیمت ریالی یا ارزی پروژه که معمولاً در دو مرحله انجام می گیرد
یکی قبل از اجرای پروژه برای تعیین و پیش بینی بودجه پروژه جهت اجرا و دومی در مرحله حین اجرای پروژه است که معمولا در قالب صورت وضعیت مطرح می شود
برای انجام متره و برآورد به اسناد و مدارکی نیاز است که مهمترین آنها عبارتند از :
الف) یک سری کامل نقشه های اجرایی شامل نقشه های سازه ای، معماری، تاسیسات مکانیکی، تاسیسات الکتریکی و دیتایل های لازم
ب) جدول صورت وضعیت
ج) قیمت های مصالح، نیروی انسانی، نیروی ماشینی (فهرست بهاء منضم به پیمان)
د) شرایط خصوصی پیمان یا سایر اسناد منضم به پیمان

متره و برآورد چیست

انواع برآورد و صورت وضعیت

1. متره و برآورد اولیه

عبارتست از محاسبه و تعیین مقادیر مصالح مورد نیاز طرح های مقدماتی از روی رئوس کلی پروژه به صورت تقریبی، توسط مهندسان مشاور یا دستگاه های اجرایی برای برآورد تخمینی به منظور تعیین و پیش بینی بودجه پروژه

2. متره و برآورد تقریبی

پس از تهیه نقشه های تفصیلی پروژه، مقادیر مصالح مورد نیاز تا حدودی واقعی توسط مهندسان مشاور مربوطه محاسبه می شود که از این برآورد مقدماتی برای استفاده در اسناد مناقصه و مبلغ اولیه پیمان استفاده می شود

3. صورت وضعیت های موقت ماهانه

در هنگام اجرای عملیات پروژه معمولاً در آخر هر ماه شمسی، پیمانکار وضعیت کلیه کارهایی که از شروع پروژه تا آخر آن تاریخ انجام داده و همچنین وضعیت مصالح و تدارکات لازم برای اجرای پروژه که در پای کار موجود است، تعیین و بر اساس نرخ های منضم به پیمان تقویم می نماید.
صورت وضعیت های موقت ماهیانه که بدین ترتیب تنظیم گردیده و دارای امضاء نماینده پیمانکار و مهندسان مشاور است، پس از بررسی، به کارفرما تسلیم شده و کارفرما پس از رسیدگی و کسر کلیه کسورات قانونی باقی مانده را به صورت چک به پیمانکار پرداخت می کند.

معمولاً این کسورات قانونی عبارتند از:

  • جمع وجوهی که بابت صورت وضعیت های موقت ماهانه قبلی پرداخت شده است
  • ده درصد بابت کسور وجه الضمان (حسن انجام کار)
  • اقساط پیش پرداخت
  • علی الحساب بیمه، مالیات، عوارض شهرداری و غیره
  • اقساط بهاء مصالح و لوازم تجهیزات تحویلی، از طرف کارفرما به پیمانکار
  • هرگونه جرایم احتمالی، طبق مفاد شرایط عمومی پیمان
  • کسورات متفرقه دیگر که بر اساس مفاد شرایط عمومی پیمان، بر عهده پیمانکار است

بناربراین صورت وضعیت موقت، شامل برآورد کارهای انجام شده تا آن تاریخ به علاوه مصالح پای کار می باشد. مقادیر گفته شده در صورت وضعیت موقت، جنبه علی الحساب داشته و مقدار واقعی آن، در صورت وضعیت قطعی مشخص می شود البته نوع ردیف گفته شده، جنبه قطعی دارد.

4. صورت وضعیت ماقبل آخر

چون تهیه صورت وضعیت قطعی و رسیدگی به آن، مدت زمان زیادی به طول می انجامد. بنابراین برای دریافت هزینه عملیات باقی مانده، باید قبل از صورت وضعیت قطعی، یک صورت وضعیت تا حدودوی واقعی در اواخر کار، شامل کارکرد کلیه عملیات از اول تا آخر پروژه تهیه شود و مبلغ آن صورت وضعیت نزدیک به مبلغ صورت وضعیت قطعی خواهد بود.

5. صورت وضعیت قطعی

به محض آنکه تحویل موقت کلیه کارها انجام گرفت پیمانکار اقدام به اندازه گیری و تهیه صورت وضعیت قطعی کارهای انجام شده خواهد کرد. مقادیر و ارقامی که در صورت وضعیت قطعی منظور می گردد، به تنهایی قاطع خواهد بود و یکی از مأخذ تسویه قطعی پیمانکارخواهد شد اگرچه بین آنها و مقادیر یا ارقامی که در صورت وضعیت های موقت منظور گردیده، اختلافاتی وجود داشته باشد.
در این صورت وضعیت، اگر اشتباهی رخ دهد، غیرقابل برگشت خواهد بود. بنابراین باید دقت کافی نمود که کلیه دستورکارها و صورت جلسات، ضمیمه صورت متره ها شود.

اصطلاحات متره و برآورد

دستور کار

دستورکار، عبارتست از ابلاغی برای شروع اجرایی یا ابلاغ کار جدیدی از طرف مهندسان مشاور یا کارفرما. معمولاً دستور کار در دو تا چهار نسخه، تهیه و تنظیم و به امضاء پیمانکار، مهندسان مشاور و کارفرما می رسد. در دستور کار، باید موضوع دستور کار، شماره و تاریخ مشخص شود.

صورت جلسه

صورت جلسه عبارتست از تأییدیه صحت و مقدار کارهای اجرا شده طبق دستور کار ابلاغی یا طبق نقشه ها و مشخصات، معمولاً باید کلیه عملیات، از نظر جنس و مقدار، صورت جلسه شود. صورت جلسه که موضوع، شماره و تاریخ آن دقیقاً مشخص شده است در دو تا چهار نسخه تهیه و تنظیم و به تأیید مهندسان مشاور، پیمانکار و کارفرما می رسد.

شرایط عمومی پیمان

دفترچه شرایط عمومی پیمان شامل، مجموعه قوانینی است که به صورت تیپ، توسط سازمان برنامه و بودجه تهیه و منضم به اسناد پیمان است. در این قوانین، تعاریف اولیه اصطلاحات عمرانی، تأییدات و تعهدات پیمانکار، تعهدات و اختیارات کارفرما، امور مالی، حوادث قهری، فسخ، ختم و غیره پیمان ها را به طور کلی مشخص و در کلیه طرح های عمرانی و ملی حاکم، بر قرار داد هاست.

شرایط خصوصی پیمان

در هر پیمان، علاوه بر شرایط عمومی پیمان، دفترچه ای به نام شرایط خصوصی پیمان تهیه می شود که برای هر پیمان مختص به همان پیمان بوده و در آن شرایط خاص آن را از جمله چگونگی اجرای کار، شکل پرداخت ، مبلغ تعلیق، پیش پرداخت و غیره مشخص می شود. معمولاً این شرایط با توافق طرفین قرارداد تهیه و تنظیم می شود.

برآورد Estimate

پیش‌بینی مقادیر کمیتهای طرح مورد نظر، که معمولاً برای هزینه‌های یک طرح، منابع آن و زمان اجرای طرح کاربرد دارد.

برآورد مقادیر Quantity survey – Bill of quantity estimation

عبارت است از محاسبه ریز مقادیر کمیتهای اقلام مختلف یک طرح.

برآورد مقدماتی Preliminary estimation

برآوردی که متکی بر اندازه‌گیری اجمالی و قیمتهای خیلی کلی واحد کار باشد، مثل برآورد بنای یک پروژه بدون مطالعه عمیق آن که بر اساس نوع بنا و زیربنا و کاربردهای آن بر طبق آمار و ارقام و تجربه پروژه‌های قبلی، محاسبه و پیش‌بینی می‌گردد.

برآورد اولیه Preliminary estimation

برآوردی است که پس از پایان مهندسی فرآیند از مهندسی پایه با درجه خطای مثبت منفی 15 تا 25 درصد قابل انجام است.

برآورد تقریبی Approximate estimation

برآوردی است که چون بر اساس اطلاعات مقدماتی می‌باشد دقیق نیست.

برآورد تعیین کننده Definitive estimation

برآوردی است که پس از پایان مهندسی پایه با درجه خطای مثبت منفی 10 تا 15 درصد قابل انجام است. وجه تسمیه تعیین کننده نیز برای اتخاذ تصمیم در توقف یا ادامه کار است.

برآورد تفضیلی Detailed estimation

برآوردی است که پس از پایان مرحله مهندسی تفصیلی یا طراحی تفصیلی با استفاده از نقشه‌های اجرایی تهیه می‌شود و با خطای تا 10 درصد می‌تواند مورد قبول واقع شود.

برآورد هزینه Cost estimating

یک فرآیند محاسباتی است که با توجه به بررسی‌ها ، و اندازه‌گیری‌ها و یا متره‌کردن (بر مبنای نقشه‌ها و مشخصات) مقادیر و کمیتهای مختلف طرح به دست آمده و سپس با اعمال قیمت واحد مربوط به آنها ، هزینه اجرای طرح محاسبه می‌شود.

برآورد هزینه اجرای کار Execution cost estimate

مبلغی است که به عنوان هزینه اجرای موضوع پیمان، به وسیله کارفرما محاسبه و اعلام شده است.

برآورد هزینه اجرای عملیات Estimating of the work execution

برآوردی است که مطابق روش تعیین شده در شرح خدمات قسمت یا مرحله مربوط و بر اساس قیمتهای روز در تاریخ تسلیم گزارش قسمت یا مرحله مربوط تهیه و به تصویب دستگاه اجرایی رسیده باشد.