فهرست بها و رشته های آن

1-تعریف فهرست بها و مبنای تعیین آن

فهرست بها کتابچه ای است که لیست یا فهرست قیمت های واحد پایه رشته های مختلف، با توجه به واحدهای مورد نیاز، مصالح مورد نیاز، مصالح پای کار، دستمزد نیروی انسانی و هزینه ساعتی ماشین آلات برای یک دوره ی سه ماهه ی مشخص، از طرف دفتر فنی سازمان برنامه و بودجه کشور تهیه و در اختیار استفاده کنندگان قرار می گیرد.

در واقع فهرست بها مرجعی فنی و ریالی برای پرداخت عملیات های اجرایی در کارهای نسبتأ بزرگ به شمار می آید و تسلط بر آن یکی از مهم ترین مهارت های بازار کار مهندسی عمران می باشد.

هر ساله وجود تورم سبب ایجاد تغییرات در قیمت ­های مصالح، دستمزد نیروی انسانی، هزینه ماشین‌ آلات و … شده و بهای واحدِ انجام کارهای عمرانی در فهرست‌بها نیز نیاز به تغییر خواهد داشت. بنابراین دولت در پایان هرسال فهرست‌ بهای سال بعد را ابلاغ می‌نماید. برای تهیه فهرست‌ بهای هرسال، از قیمت های سه ماهه ی چهارم سال قبل استفاده خواهد شد که اصطلاحاً به این سه ماهه مبنا گفته می شود. به‌ عنوان‌ مثال برای تهیه فهرست‌ بهای سال ۹۸ از قیمت‌های سه ماهه ­ی چهارم سال ۹۷ (دی- بهمن- اسفند) استفاده می‌شود.

بدین ترتیب پس از انتشار اولین سری از فهارس بها و ابلاغ به سازمان ها و دستگاه های اجرایی، این سازمان ها موظفند تا اجرای عملیات خود را مطابق با این فهرست بها برآورد نمایند.

شایان ذکر است در برآورد بهای هر واحد از قیمت های عرف بازارِ منطبق بر گزارشاتِ مرکز آمار، استفاده خواهد شد. طبق تعریف، قیمت واحد مندرج در فهرست بها متوسط قیمت تمام شده در هر کار است و کلیه عملیات لازم برای انجام کار را در بر می‌گیرد. این هزینه ها شامل تهیه و حمل مصالح به کارگاه، ابزار کار، ماشین آلات، نیروی انسانی و … است.

2-شاخه بندی فهرست‌بها

-هر فهرست‌ بها از چند شاخه تشکیل‌ شده است که در ادامه به این تقسیم‌بندی اشاره شده است:

·       رسته

·       رشته

·       فصل

·       گروه

·       ردیف

-هر رسته از فهرست‌ بها از چندین رشته تشکیل‌ شده است:

1.    رسته ساختمان و ساختمان صنعتی

2.    رسته مهندسی آب

3.    رسته راه و ترابری

4.    رسته کشاورزی و منابع طبیعی

-رشته های مختلفی که برای آنها، فهرست بهاء تهیه شده، عبارتند از:

1- فهرست بهای واحد پایه رشته ابنیه

2- فهرست بهای واحد پایه رشته تأسیسات برقی

3- فهرست بهای واحد پایه رشته تأسیسات مکانیکی

4- فهرست بهای واحد پایه رشته ترمیم و بازسازی نوار حفاری در معابر شهری

5- فهرست بهای واحد پایه رشته آبخیزداری و منابع طبیعی

6- فهرست بهای واحد پایه رشته بهره برداری و نگهداری تاسیسات آب شرب

7- فهرست بهای واحد پایه آبیاری تحت فشار

8- فهرست بهای واحد پایه رشته آبیاری و زهکشی

9- فهرست بهای واحد پایه رشته چاه

10- فهرست بهای واحد پایه رشته انتقال و توزیع آب روستایی

11- فهرست بهای واحد پایه رشته کلان راه سازی

12- فهرست بهای واحد پایه رشته فهرست بهای واحد پایه رشته خطوط انتقال آب

13- فهرست بهای واحد پایه رشته خطوط هوایی انتقال و فوق توزیع نیروی برق

14- فهرست بهای واحد پایه رشته خطوط زمینی انتقال و فوق توزیع نیروی برق

15- فهرست بهای واحد پایه رشته مرمت بناهای تاریخی

16- فهرست بهای واحد پایه رشته نگهداری، تعمیر روسازی و ابنیه خطوط راه آهن

17- فهرست بهای واحد پایه رشته پست های انتقال و فوق توزیع نیروی برق

18- فهرست بهای واحد پایه رشته راه، راه آهن و باند فرودگاه

19- فهرست بهای واحد پایه رشته راهداری

20- فهرست بهای واحد پایه رشته سد سازی

21- فهرست بهای واحد پایه رشته ساخت و ترمیم قنات

22- فهرست بهای واحد پایه شبکه جمع آوری و انتقال فاضلاب

23- فهرست بهای واحد پایه رشته شبکه توزیع آب

24- فهرست بهای واحد پایه رشته توزیع نیروی برق

25- فهرست بهای واحد پایه رشته حفاری

26- فهرست بهای واحد پایه رشته ژئوتکنیک و مقاومت مصالح

27-فهرست بهای واحد پایه رشته خطوط انتقال نفت

28-فهرست بهای واحد پایه رشته سازه های دریایی

29- فهرست بهای واحد پایه رشته خاص ( ارگان هایی که برای کارهای خود تهیه می کنند، مثل شرکت ملی گاز، شرکت مپنا، شرکت مهاب قدس)

در تهیه فهارس بها، کلیه آیتم ها توسط دفتر فنی سازمان برنامه و بودجه به روش متره باز، تجزیه بها شده و قیمت واحد به دست آمده را در فهرست بهاء گنجانده می شود.

3-عمومأ ساختار هر فهرست بها شامل موارد زیر می باشد:

-دستور العمل کاربرد:

دستورات کلی در رابطه با نحوه برآورد عملیات اجرایی بر مبنای فهرست بها و شیوه پرداخت را دستورالعمل کاربرد می نامند که شامل برخی تعاریف اولیه از قبیل آیتم، آیتم ستاره دار، تقسیم بندی و نحوه شماره گزاری هر آیتم، محدودیت های درصدی انواع مختلف آیتم های فهرست بها در مناقصات و … آورده شده است.

-کلیات:

توضیح در رابطه با فصول فهرست بها، مواد و مصالح مصرفی در هر آیتم، چگونگی پرداخت هزینه های حمل مصالح، مشخصات فنی، نحوه تنظیم صورت جلسات و نحوه پرداخت برای مصالح پای کار در کلیات فهرست بها ارائه می شود.

-مقدمه هر فصل:

نحوه انجام عملیات، معیار انتخاب هر آیتم، اضافه بها و چگونگی پرداخت و هم چنین مدارک و مستندات مورد نیاز عموماً در آغاز هر فصل از فهرست بها به عنوان مقدمه ارائه خواهد شد.

-ردیف فهرست بها:

جداولی که به شرح هر آیتم کاری و بهای واحد مربوط به آن را می پردازد، بخش اصلی فهرست بها را تشکیل خواهد داد. شماره منحصر به فرد هر آیتمی در این جدول را شماره ردیف فهرست بها می نامند. این ردیف ها شامل ستون های شرح، واحد و بهای واحد می باشد.

شماره ردیف های فهرست بها از ۶ رقم تشکیل شده که به ترتیب از سمت چپ، دو رقم اول به شماره فصل، دو رقم دوم به شماره گروه یا زیرفصل و دو رقم سوم به شماره ردیف اختصاص داده شده است.

-پیوست ها:

مصالح پای کار:

طبق قانون پیمانکار حق استفاده از مصالح پای کار را به جز آنچه که در اسناد و مشخصات قید شده، ندارد. در جدول مصالح پای کار، شماره ردیف، شرح، واحد و بهای واحد آورده شده است. به هنگام تهیه صورت وضعیت‌های موقت، مقدار مصالح پای کار، اندازه‌گیری و با استفاده از این جدول، بهای کل مصالح پای کار موجود، محاسبه خواهد شد.

طبق تعریف فهرست بها، ۷۰ درصد بهای کل مصالح پای کار پرداخت می‌شود. کل هزینه حمل این مصالح بدون ضریب ۷۰ درصد، ضریب بالاسری و ضریب پیشنهادی پیمانکار، نیز در محاسبه بهای کل مصالح پای کار به آن اضافه خواهد شد.

ذکر این نکته حائز اهمیت است که جدول مصالح پای کار تنها برای محاسبه بهای مصالح پای کار در صورت وضعیت‌های موقت در نظرگرفته شده است و استفاده از آن در جای دیگری مجاز نخواهد بود.

بدین ترتیب در آخرین صورت وضعیت موقت و صورت وضعیت قطعی، نباید هیچ نوع مصالح پای کاری باشد.

-شرح اقلام هزینه های بالاسری:

هزینه های بالاسری عمومی:که اغلب به هزینه های دفتر مرکزی مربوط می شود.

هزینه های بالاسری کار: که به هزینه های کارگاه مربوط می شود.

-موارد صورت جلسه در فهرست بها:

نام کارفرما، مهندس مشاور، پیمانکار، شماره و تاریخ پیمان، موضوع پیمان و شماره و تاریخ صورتجلسه.

ذکر دلایل و توجیهات فنی لازم برای اجرای کار موضوع صورت جلسه.

ارائه توضیحات کافی و ترسیم نقشه با جزییات کامل و بیان مشخصات فنی کار.

متره نمودن کار و محاسبه مقادیر و احجام عملیات.

صورت جلسات باید به امضای پیمانکار، مهندس ناظر مقیم، مهندس مشاور و کارفرما (در موارد تعیین شده) برسد. تمامی صورت جلسات باید توسط کارفرما به مهندس مشاور برای اعمال در صورت وضعیت به همراه موضوع کار و جدول خلاصه مقادیر ابلاغ شود.

صورت جلسات فاقد ابلاغ کارفرما معتبر نبوده و قابل استناد نخواهد بود. ابلاغ صورت جلسات توسط کارفرما به منظور مستندسازی مدارک و صورت جلسات بوده و از تعهدات و مسئولیت‌های مهندس مشاور و پیمانکار نخواهد کاست.

تاریخ ابلاغ کارفرما باید با زمان اجرای عملیات موضوع صورت جلسه مطابقت داشته باشد و ابلاغ صرفاً با مسئولیت و تائید بالاترین مقام دستگاه اجرایی می تواند در زمان دیگر انجام شود.

-آیتم های ستاره دار در فهرست بها چیست؟

در زمان انجام برآورد مهندسین مشاور به عملیاتی برخورد می کنند که در فهرست بهای منظم آن مناقصه شرح عملیات یا قیمت واحدی برای آن ها در نظر گرفته نشده، هزینه این آیتم ها که با آنالیز و بررسی به دست می آیند، پس از تصویب کارفرما در فهرست بهای منضم به مناقصه (قرارداد آینده) به شکل ستاره دار اضافه می شود.

آیتم هایی با نام قیمت جدید هم وجود دارند که با ستاره مشخص می شوند. تفاوت آیتم ستاره دار و آیتم قیمت جدید در زمان تهیه آن ها است.

-ردیفهای پایه و غیر پایه :

به مواردی که در فهرست بها در نظر گرفته شده است موارد پایه و به مواردی که در نظر گرفته نشده و بعدأ اضافه می شود و آیتم های ستاره دار موارد غیر پایه می گویند.